CRÓNICA DAS HORAS VELLAS
 |
CRÓNICA DAS HORAS VELLAS
( Cartas a ti… )
OS
DÍAS GRISES
Sei moi ben que non botabas todo o ano no pobo, mais ti eras dos que viñan a miudo; poida que te lembres daqueles invernos en que pasaban os meses sen que se vira o sol. Chovía sen parar; a auga baixaba do monte
carrexando pedras e terra, as rúas semellaban ríos de lama polos que non se
podía andar, e non había zocos nin zamarra que abondasen para tornar tanta
auga.
Naqueles días curtos e grises a electricidade fallaba de cote, quedabamos
sen corriente durante semanas enteiras, e había que botar man dos candís e
das velas pa alumear e ter algo de luz. Matabámolo frío ó carón do
lume da lareira; moitas noites, mentres se secaban os zocos, ceabamos con torresmos e castañas. Algunha vez comiche aquelas patacas que se facían nas
brasas? Envolvíanse nunha verza e cando estaban asadas, escachábanse pa que arrefecesen, botabámoslle un chisco de sal, unha pinga de aceite cándo o había, e…, non había bocado máis saboroso!
Ti coñeciche ós meus avós; estou seguro de que lembras os contos que lles oíches nalgunha daquelas noites nas que quedache a durmir comigo; seino porque recordo as veces nas que, cando estabamos escoitando aquelas historias, mirabas pa min agardando que eu asentise ou negase que o que estabamos oíndo era certo. A verdade é que eu nunca souben si aqueles contos que ás veces espallaban fantasía, e outras chegaban a ser tan tétricas e misteriosas que ata daban medo, eran certas ou non, mais nunca cho dixen; gustábame verte engarguelado, coa mirada ausente, perdido e desdebuxado pola brétema fabricada pola humidade da leña que ardía na lareira, coma un ente case transparente. Estou seguro que nalgún intre a túa mente se embebedaba co estourido da casca de pino e das muxicas do lume, ata voar con elas e perderse nas nubes do fume… Coido que ó máis que cheguei foi a devolverche a mirada, poñer meu dedo índice nos beizos, e convidarte a calar antes de que ti dixeses nada.
O que nunca che contei é que no medio daquelas muxicas viaxeiras tamén ían os meus pensamentos, nin che dixen que botaba noites enteiras remexendo aqueles contos no meu maxín, ata quedar durmido; despois entre soños, vivía aquelas historias e inventaba unhas aventuras que, agora, ó lembralas despois de tantos anos, ata dubido que non has vivira nalgún momento e…, si, antes de que o preguntes, ti tamén estabas nelas.
Mais, agarda... Xa sabes que me perdo como brasa na borralla... Estábache falando das tronadas e, íache a dicir que me abstraía con elas; a cada un daqueles lóstregos que te deixaban cego, eu poñíame a contar os segundos que tardaba en oírse o retumbar do trono pa calcular a qué distancia estaba a tormenta. Aprendín a diferenciar de que punto viña cada un daqueles tronos, ata cando eran tantos e tan xuntos que semellaba que eran un só. Sabía que cando a treboada entraba polo leste era máis ben lixeira, coma se non puidese vadear o río Arnego, máis cando viña do sur, semellaba que a auga, a sarabia, e ata o bruar do vento ían a arrasar con todo. Cando mais metido estaba nas miñas cavilacións, cando máis somerxido estaba na miña fuxida mental, descubría a meu pai que, ó ver a miña volta ó mundo familiar, facía algunha chanza ríndose e dicindo que o que eu tiña era medo...
Acórdaste de Ramiro “o tolo”? Lembras que no cuberto da parte de fora da casa era onde tiñámolo pozo que daba auga ás dúas casas? Pois chovese ou nevase, viña tódolos días a facernos unha visita; axexaba pola porta e agardaba pola miña avoa que, ademais de darlle un anaco de pan, falaba con il e contáballe cousas, só que Ramiro non sabía falar nin tiña capacidade de razoamento; tan só facía un ruído, algo así coma un “hmmm!!!” que empregaba pa todo. Coido que sorría ollando aqueles anacos de pan que nunca comía e que sempre metía no bolso da chaqueta; a avoa tenlle ofrecido de todo canto había na casa, mais il non quería outra cousa, tan só un anaco de pan; despois ía ata o pozo, agarraba a panca da bomba e poñíase a sacar auga ata enchelo todo: a batea para o gando, baldes, caldeiros… Non sei si ti sabes que Ramiro era de casa rica e non precisaba andar á esmola, mais a súa demencia levábao a andar de porta en porta coma un mendigo. Ollaba á xente tan fixamente, que había quen lle tiña medo. Tan só buscaba que lle falasen; seino porque cando o saudaban, il quedaba un chisco quedo, como agardando a que lle dixesen algo. Eu faláballe de calquera cousa aínda que non viñera a conto, e il “contestábame” con aquel son gutural e un sorriso, mentres, ó tempo que sinalaba co dedo a un punto perdido, botaba a andar, paseniño, sen presa por chegar a ningún sitio e rosmando polo baixiño aquel "hmmm…" da súa linguaxe particular.
E acórdaste daquel "petromás" de bencina que había na
taberna? Daba tanta luz que cada vez que se
abría a porta alumeábase todo o espazo do cuberto onde estaba o pozo. Un día preguntáchesme que pa
qué servían as argolas que había na parede e, a verdade é que non recordo terche contado que eran pa amarrar as
bestas da xente que viña á tenda; naqueles tempos, as bestas supoñían o mellor
xeito de desprazarse polos camiños enlamados; o do asfalto tivo que agardar moitos anos...
Sempre había un morico de palla ou herba seca naquel cuberto que, moitas veces, ademais de gardar animais daba acubillo e ata facía de cama pa quen, por mor da treboada, tiña que quedar a pasar a noite no pobo Case non había feira na que non quedasen tres ou catro cabaleiros a durmir alí; sempre había quen, ademais dunhas rosquillas, levaba touciño, queixo, e ata algún chourizo; mercaban unhas pombiñas de viño e un anaco de pan e acendían un lume pá pasar a noite; de cando en vez oíase algunha gargallada entre os estouridos dos tronos…
Pasaron moitos anos ata que, un día de verán, un home xa maiorciño entraba no cuberto montado nunha Lube (era a primeira vez que eu vía unha moto) Cun sorriso que semellaba estar cheo de emoción, achegouse á porta preguntando si podía deixar a moto no cuberto. Aquel home, que dixo ser o neto dun vello coñecido da familia, viñera ó funeral de Ramiro e, agora xa de volta do enterro e dando conta dunha cunca de viño, lembraba as noites que tivera que quedar a durmir no cuberto, e contaba que Ramiro sempre botaba a noite con eles, coidándollel as bestas ás que lle poñía auga e lles pasaba a almohaza, e dándolle a comer uns anacos de pan que sempre levaba no bolso da chaqueta...
AS FEIRAS
E ti pregúntasme pola "pombiña" de viño? É raro que non te lembres; si, oh, telas visto
moitas veces: unhas xerriñas que había en tódalas tabernas; eran
brancas e tiñan forma abombada, cóma un pipote; disque lle
chamaban así porque tiñan a forma e a cor dunha pomba.
Unha vez ó ano os mozos que estaban en idade de ser
chamados a facer a “mili” viñan ó pobo a tallarse. Era sempre nun día de feira
e xuntábanse os de toda a contorna. Despois de pasar polo tallaxe, entráballes
unha euforia que os transformaba totalmente. Ata o momento de subirse ó poldro
de medir eran uns nenos cun medo case irracional, mais ó pouco de saír daquela
habitación e sentíndose xa uns “homes”, convertíanse sufrían unha
transformación indescriptible… Ós berros de “viva a ulla!!!” ou “viva a montaña!!!”,
xuntábanse os berros que reclamaban a morte duns e outros.
Era raro ver como entraban xuntos nas tabernas,
facendo chanzas e rindo, pa ver que ó pouco de entrar saían a hostias e facendo
voar aquelas pombiñas do viño que, algunha vez remataban abríndolle a cachola a
un daqueles “valentes”… Era famoso un
personaxe do pobo que semellaba ter o don da ubicuidade, D. Ricardo, o médico
tolo, que estaba en tódalas tabernas encirrando ós mozos e convidándoos a que
pelexasen. Eu sei que ti tamén o coñeciches.
Gustáballe moito xogar ó dominó, e todo ía moi ben
cando ganaba, mais si perdía, a culpa sempre era do outro; coido
que nunha ocasión tragou unha das fichas que o compañeiro, cabreado e canso de
oír insultos, tiroullas á cara.
(Seguirá...)